VỤ PHÊ BÌNH TỪ ĐIỂN NGUYỄN LÂN

Vụ phê bình từ điển: THƯ NGỎ GỬI ANH LÂN DŨNG

Vụ phê bình từ điển của GS Nguyễn Lân
Thư ngỏ gửi anh Lân Dũng

Tín Nhiệm Blog
14/09/2017@19h05
Chuyên mục: Quan sát cuộc sống

 

Cuối tháng 7/2017, TN nhận được quyển “Từ Điển Tiếng Việt Của GS. Nguyễn Lân - Phê Bình Và Khảo Cứu”. Sau nhiều lần nhắc nhở yêu cầu có ý kiến của ban, TN có entry nhận xét. Xin bấm bào đây

Trong sách, tác giả đã phân tích những sai sót sách của GS Nguyễn Lân:

 

.Từ điển Tục ngữ và thành ngữ: hơn 140 trang với gần 300 lỗi
.Từ điển từ và ngữ Hán Việt với hơn 50 trang, phê hơn 110 lỗi
.Từ điển từ và ngữ Việt Nam dành 220 trang để phê phán trên 500 lỗi.
.Về chính tả trong từ điển của GS Nguyễn Lân: dành 22 trang phê Muốn đúng chính tả sai 22 lỗi; và phê tiếp 21 lỗi sau 50 năm Muốn đúng chính tả ra đời có trong Từ và Ngữ Việt Nam.

.Thử lý giải những sai sót khó hiểu của GS Nguyễn Lân: dành 85 trang cuối để tìm hiểu về về Kiến thức ngôn ngữ học, Kiến văn, Kiến thức Hán Nôm, Tiếng mẹ đẻ và phương pháp luận khi làm từ điển. Trong đó dùng 14 trang để chứng minh cụ Nguyễn Lân không phân biệt được cụm từ, danh ngữ, thuật ngữ, quán ngữ với thành ngữ; tục ngữ với ca dao; thành ngữ, tục ngữ với câu đố; từ và cụm từ tự do tổng cộng có 70 lỗi.

 

Sau đó hàng loạt báo đã lên tiếng về sự xuât hiện phê bình và khảo cứu chưa từng có của một tác giả không chuyên. Trong vòng một tuần 2000 quyển đã bán sạch.

Ngày 20/8 anh Lân Dũng có gửi cho TN bài phản biện Hoàng Tuấn Công của Thanh Hằng.

Thanh Hằng bắt 7 lỗi: 
http://infonet.vn/cuon-sach-bat-loi-nha-giao-nguyen-lan-cung-mac-nhieu-sai-sot-post235843.info

Sau đó Hoàng Tuấn Công phản hồi Thanh Hằng:  
http://tuancongthuphong.blogspot.com/2017/09/ve-bai-cuon-sach-bat-loi-giao-su-nguyen.html

Ngày 8/9 anh Lân Dũng gửi tiếp bài tổng hợp các phản hồi của hai vị Tiến sĩ. TN có thư trả lời. Thư sẽ đăng bên dưới entry này.

1.Tiến Sĩ Lê Đức Luận: bắt 4 lỗi http://infonet.vn/sach-bat-loi-nha-giao-nguyen-lan-co-cau-tac-gia-sai-ma-cu-nguyen-lan-dung-post235971.info

Cũng vị TS này bắt thêm 1 lỗi của HTC nhưng lại không có trong sách của HTC. Chắc do vi ấy nhầm đăng ở đâu đó http://infonet.vn/ve-cuon-sach-bat-loi-nha-giao-nguyen-lan-lien-tuong-va-suy-dien-lieu-co-dung-post236453.info

2.TS Lã trọng Long: bắt 3 lỗi http://infonet.vn/khong-nen-co-tinh-bat-be-post236164.info 
 
Cả ba vị Thanh Hằng và hai Tiến sĩ đều được TS Chu Mộng Long phản hồi:
https://chumonglong.wordpress.com/2017/09/10/tranh-luan-xung-quanh-sach-hoang-tuan-cong/

Ngày 21/8/17 TS Hoàng Dũng đã có bài: 
http://phunuonline.com.vn/van-hoa-giai-tri/gs-nguyen-lan-va-tac-gia-hoang-tuan-cong-mot-tre-mot-gia-va-mot-cau-hoi-108024/

Ngày 12/9 Anh Lân Dũng có gửi thêm đường link bài của TS Phan Đình Tân:

http://cand.com.vn/Chuyen-dong-van-hoa/Tranh-luan-ve-Tu-dien-cua-GS-Nguyen-Lan-Khong-nen-phu-nhan-sach-tron-va-miet-thi-tac-gia-457552/

Anh Lân Dũng có nhận xét:

Tôi không thạo về ngôn ngữ nên không dám bình luận gì về học thuật. Nhưng thái độ của HTC tôi không chấp nhận được. Ví dụ bảo cụ Lân không biết chữ Hán thì thật quá đáng, Cụ rất giỏi chữ Hán và thuộc thế hệ Hán học. Trước đây anh Nguyễn Khải nói với tôi, khi viết văn mình luôn để sách Từ điển của bố Dũng ngay bên cạnh (!)

Ngôn ngữ mỗi thời mỗi khác. Phê bình chung ba cuốn ở ba thể loại khác nhau thì là không khoa học.

TS Lân Trung cũng có bộc bạch trên Tiền Phong: 
http://www.tienphong.vn/van-nghe/on-ao-chuyen-bat-loi-tu-dien-1179035.tpo

Cuốn sách phê bình và khảo cứu của HTC ra đời tưởng đã khép lại vấn đề còn nhiều tranh luận trong thời gian qua, vì HTC đã chỉ rõ chi tiết những sai sót của GS Nguyễn Lân với nhiều dẫn chứng đậm chất học thuật, nhưng ai đọc cũng có thể hiểu, dù HTC chắc chắn cũng không thể hoàn thiện. Nhưng đến hôm nay vấn đề đã thêm rộn ràng. Đó cũng là không khí tốt để học thuật ngày càng thêm phát triển. Tuy nhiên khi đã xuất hiện những tư tưởng phi học thuật và áp đặt chính trị vào thảo luận học thuật là điều không hay.

Cuối cùng Chu Mộng Long muốn khép lại vụ từ điển Nguyễn Lân
https://www.facebook.com/Chumonglong/posts/1855977677749800

Xin cám ơn nhiệt tình của anh Dũng muốn làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề. TN đã có thư riêng cho anh Dũng. Nhưng không biết anh có đọc không vì chưa thấy anh trả lời nên hôm nay TN xin đăng lại đây như thư ngỏ gửi anh Lân Dũng xem như ý kiến của mình về quyển phê bình từ điển của cụ Nguyễn Lân.

Chào anh Dũng !

Cám ơn anh đã chia sẻ thêm môt số bài viết có liên quan đến Hoàng Tuấn Công. Em rất cần những bài này để tìm cách phản biện lại ý tứ của HTC. Vì em là người đã giới thiệu sách cậu ấy trên blog.

Nhưng báo anh rõ bài viết của Thanh Hằng thì ý không phải của Thanh Hằng, mà TH chỉ tổng hợp và mượn ý người khác để bắt lỗi HTC. Làm như vậy không hiệu quả vì không đủ sức vạch ra cái sai của HTC. Còn ý người khác trích để phản biện thì do họ đọc không kỹ sách của HTC nên nói trớt hướt không đủ trọng lượng để cho thấy cái sai của HTC. Tóm lại bài của TH không sử dụng được, nhưng lại là bài khá nhất so với 2 bài còn lại.

Hai ông Tiến sĩ thì bắt bẻ bằng lập luận không chặt chẽ, với những người chưa đọc qua HTC, thì có thể lấy ý nọ hiểu sang ý khác để thấy cậu ấy có sai sót. Nhưng nếu đọc trực diện trên sách thì cái chứng minh của HTC lại rõ ràng hơn. Vì vậy bài của hai vị tiến sĩ cũng không thể sử dụng nhằm bắt bẻ HTC để có thể cho người đọc tâm phục khẩu phục được. Đành chờ bài khac anh à.

Nước mình còn nhiều GS TS. Em nghĩ, sẽ có người thấy cái sai của HTC. Tuy nhiên, thấy cái sai của HTC là chuyện bình thường, còn qua cái sai ấy để nói cụ Lân đúng hoàn toàn thì không thể. Vì những sai sót của cụ là hết sức rõ ràng và không phải chỉ riêng một cuốn mà sai trên cả hệ thống sách do cụ soạn. Không thể nói thời đại này và thời đại của cụ dùng ngôn ngữ khác nhau nên hiểu khác nhau. Vì sách in năm 2000 vào thế kỷ 21, bài phê bình cách 17 năm, chưa quá một thế hệ, cùng thế kỷ thì có gì cách xa; hơn nữa cụ Lân không phải là nhà viết tiểu thuyết, nơi có thể dùng văn chương theo ý muốn và sáng tạo của riêng mình. Mà đây là từ điển, loại sách thể hiện ngôn ngữ có hàm lượng học thuật tiêu biểu và rất cụ thể. Tục ngữ thành ngữ có thể có nghĩa đen nghĩa bóng, còn từ thì chữ nào phải ra chữ đó anh ạ. Không thể nói thời này hiểu theo nghĩa này thời khác hiểu theo kiểu khác.

Sai lầm khi viết từ điển là chuyện luôn có thể xảy ra. Có thể sai do biên tập hay do hiểu chưa đầy đủ nghĩa. Nhưng khi thấy sai, người làm tự điển phải cập nhật ngay để đảm bảo ngôn ngữ được sử dụng hợp lý nhất. Có vậy mới làm trong sáng tiếng Việt theo ý mong ước của Cụ anh à. Còn nếu ta thấy sai mà cứ để thì đó là làm tổn hại đến thanh danh và đức độ của Cụ.

Em nói thật tình, Anh em mình tình cảm đã khá đậm đà. Anh là người em luôn tôn trọng, thậm chí em còn coi anh như là hiền tài nguyên khí quốc gia và đã từng có bài viết về anh. Nên vị trí của anh trong em và trong mọi người hết sức quan trọng.

Nhưng qua chuyện này, có thể anh vì là người con hiếu thảo nên anh lên tiếng chỉ vỏn vẹn về tình cảm, với ngôn từ thường sử dụng là họ hay HTC đã nhẫn tâm với ông cụ. Đó chỉ là biểu hiện bằng tình cảm của người con khi có ai phê cha mẹ mình. Nhưng với tư cách là nhà khoa học, anh không thể chỉ nói như vậy. Càng không thể nói là anh không chuyên về ngôn ngữ nên không có ý kiến. Anh nên nhớ anh là nhà khoa học đầu đàn. Anh có thể đọc một báo cáo khoa học và phân tích nó dưới tầm nhìn của nhà khoa học. Còn biên khảo của HTC, dưới cách nhìn của một người bình thường, người ta đã hiểu những dẫn chứng của HTC là minh bạch nhằm làm sáng tỏ thêm chữ nghĩa vốn rất phong phú của ông cha ta để lại chứ không nhằm lật đổ hay đánh hoặc ném đá ông cụ. Người bình thường đã thấy thế, nhà khoa học phải thấy xa hơn, phải biết tôn trọng những chứng minh nhằm làm sáng tỏ thêm vấn đề vốn có thể chưa rõ ràng, nay nếu đã rõ thì phải công nhận nó, đồng thời phải thấy những cái hạn chế của người phê phán ở chỗ nào. Trích dẫn sai, hiểu sai hay tự ý đặt ra sai hay không có gì sai tức hoàn toàn đúng. Làm khoa học phải vậy mới bản lĩnh chứ anh.

Em là dân thường, được cha mẹ cho ăn học đàng hoàng nhưng khi thấy vần đề không đúng em vẫn có ý kiến mà không ngại gì cả. Em sống chân thật như người nam bộ xưa nay ục mịch nhưng thẳng tính. Nói theo lẽ phải chứ không nói a dua phong trào để làm hại hay lấy lòng một ai. Anh nên nhớ, xung quanh anh có nhiều bạn, có thể nói cho anh vừa lòng nhưng không thể giúp anh điều gì như hai anh bạn văn chương anh hay trích dẫn, còn đa số bài trên blog là nói cho vừa lòng nhau chứ không hoàn toàn thật lòng đâu, anh đừng quá tin vào họ mà làm mất phương hướng của mình. Còn những người góp ý với anh chân thành có thể đếm trên đầu ngón tay, nhưng đó mới là những người thật lòng với anh. Thích ai tùy anh, nhưng kinh nghiệm này chắc anh hiểu nhiều hơn.

Tháng bảy âm lịch nhiều người hay nói về hiếu thảo. Theo em, anh và các anh trong gia đình có thể là những người con hiếu thảo nên thường có ý kiến thiên về tình cảm, và thường dẫn chứng thêm ông cụ vì tuổi cao sức yêu nên khi viết không thể nào tránh được sai sót. Đó là ý kiến bênh vực tưởng hay. Nhưng với người con hiếu thảo thật sự, thì lúc cha mẹ đã vào tuổi xế chiều (đại thượng thọ chứ anh), lẽ ra nên khuyên ông cụ nghỉ ngơi, thư giản. Nếu muốn viết lách cho vui thì biên soạn tiểu thuyết hay viết những câu chuyện văn chương, giáo dục để lấy đó làm niềm vui tuổi già. Đàng này biết cụ đang nghỉ ngơi tuổi cao sức yếu, lại để cụ soạn từ điển dành cho tra cứu có tính cách muôn đời cho con cháu mai sau. Nếu đúng đã chưa chắc hay, vì làm sao đủ sức khỏe để tham khảo nhiều tài liệu được. Còn viết theo trí nhớ của mình mà không tra cứu thì sai là cái chắc luôn, chứ làm sao nhớ đúng hết được. Bằng cả tấm chân tình của mình, em thấy các anh để cha già làm chuyện lớn lao như vậy, để xảy ra sai sót là lỗi của các anh.

Do vậy, sẵn dịp HTC là người trẻ tuổi nhưng am hiểu sâu sắc Hán học có thể đọc và chiết tự được chữ nghĩa cha ông và đã chỉ ra những sai sót của cụ một cách rất chi tiết rõ ràng. Theo em, chúng ta nên cám ơn cậu ấy. Đó là vừa tròn làm trách nhiệm của nhà khoa học và cũng vừa tròn chữ hiếu với cha mình, để ông thanh thản nơi chín suối. Còn người nào thấy cái sai của HTC thì cứ bắt bẻ chuyện ấy không lấy làm vui hay buồn, vì đó là học thuật. Nhưng cái sai của ông cụ mình nên thấy và chấp nhận thì ai cũng có thể hiểu và thông cảm được anh à. Nếu anh vẫn giữ chữ nhẫn tâm thì đau khổ khó nguôi ngoai nó sẽ mang đau buồn đến cho anh mãi mãi. Riêng với anh, em nghĩ anh cũng nên sống thanh thản vui chơi giúp đời là chính chứ đừng nên soạn tiếp từ điển vì tuổi của anh hiện nay cũng vào hạng thượng thọ và đại thượng thọ rồi.

Vài hàng thăm anh và tâm sự với anh. Còn anh nghĩ ai gửi tài liệu cho HTC điều đó không nên quan tâm, vì tài liệu đó công khai mà, và bạn bè trong giới khoa học của anh đông hơn em nhiều, ai cũng có thể làm điều đó. Hơn nữa em không phải là nhà khoa học, không học vị học hàm chỉ vui chơi blog, chụp ảnh để tìm niềm vui lúc tuổi già. Em đâu phải tìm danh tiếng gì mà phải liên hệ với những nhà khoa học. Với Anh, em cũng là bạn bè trên blog. Em quí anh mới viết những dòng từ tâm khảm và ruột gan minh.

Mong anh hiểu. Chúc anh luôn an vui và hạnh phúc. Nếu anh không hiểu cho thì xin chịu, và em sẽ không nhắc tới chuyện này nữa.

KÍnh anh,