Đào tạo tại chức, tồn tại nữa hay dẹp?
Trở lại câu chuyện “nói không với văn bằng tại chức”, xin giới thiệu bài viết của tác giả Trần Bảo, một giảng viên đại học từ Hà Nội gửi cho Trương Duy Nhất. Đây là tiếng nói của một người trong cuộc đã có quá trình nhiều năm giảng dạy hệ tại chức.
Nói rằng hệ tại chức là “nồi cơm” của các trường đại học, điều đó đúng nhưng chưa đủ. Các lớp đại học tại chức được mở tràn lan và đào tạo một cách tùy tiện như hiện nay không chỉ mang lại nguồn lợi lớn cho các trường đại học mà còn làm giầu cho các cơ sở liên kết ở địa phương và làm nghèo cho xã hội.
Được tham gia giảng dạy tại chức hàng chục năm nay, đi dạy ở hầu hết các tỉnh từ bắc vào nam, người viết bài này thực sự ngạc nhiên về tốc độ giầu lên một cách nhanh chóng không chính đáng của nhiều cán bộ phụ trách tại chức ở các trường đại học và lãnh đạo, cán bộ, giáo viên ở các cơ sở liên kết.
Nghịch lý mà xã hội đang lên án một cách mạnh mẽ là khi “nồi cơm” được bung ra, người làm tại chức ở đại học và cơ sở liên kết giầu lên, đời sống của giảng viên đại học được cải thiện thì chất lượng đào tạo của hệ này càng tệ hại.
Học và lấy bằng tại chức không khác gì những cuộc mua bán
Mọi học viên đã học tại chức đều khẳng định rằng đi học tại chức bây giờ như đi chợ, ai có tiền đều có thể lấy được bằng đại học thậm chí cả bằng đại học chính quy (hệ liên thông?), muốn ngành nào cũng có, không phải tốn nhiều công sức, không phải vất vả lặn lội đến tận trường đại học ở Hà Nội, thi cử đã có người lo, bằng thật 100%, chỉ cần đến “đại lý kinh doanh” là các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp tỉnh thì sẽ thực hiện được.
Vì đào tạo tại chức là siêu lợi nhuận nên các trường đại học thi nhau về địa phương mở lớp. Có trường đại học ở Hà Nội rải lớp khắp từ Bắc đến Nam. Đặc điểm chung của các lớp này là sĩ số của lớp không hạn chế, giảng viên được thuê từ nhiều nguồn, trong đó không ít người chưa đạt chuẩn, thiếu kinh nghiệm giảng dạy. Học viên tại chức muốn học kiểu gì, đến lớp hay không đến lớp, muốn kết quả như thế nào cũng có thể được đáp ứng. Hiện nay có một hệ đào tạo rất lạ hút khá nhiều học viên đó là hệ liên thông từ trung cấp lên đại học mở tại địa phương, học hành thi cử không khác các lớp tại chức, được quảng cáo là hệ chính quy, chưa biết thật giả ra sao mà cũng nhiều người lao vào.
Đã từ lâu Bộ Giáo dục và Đào tạo không quản lý được các lớp tại chức nên các trường đại học tha hồ tung hoành, một mình một chợ.
Tất cả các khâu đều tiêu cực nghiêm trọng
Thi đầu vào của hệ tại chức dù là đề thi của trường đại học hay của Bộ GD-ĐT và được tổ chức thường xuyên trong năm như trước đây hay theo đợt như hiện nay thì vẫn bị các trường đại học và các cơ sở liên kết phối hợp thao túng. Ngoài các khoản tiền phải nộp có phiếu thu theo quy định của trường đại học như tiền mua hồ sơ, lệ phí tuyển sinh, tiền ôn tập thì thí sinh sẽ phải nộp “tự nguyện” cho các “cai đầu dài” tại cơ sở liên kết một khoản kinh phí kha khá, họ sẽ có trách nhiệm giúp thí sinh bài vở trong khi thi, bạn có thể không cần đến lớp ôn tập cho mất thời gian và chắc chắn điểm thi đầu vào của bạn sẽ rất cao vì các bài thi đều được chép từ một nguồn và được cung cấp một cách có tổ chức.
Quá trình học tập được bắt đầu sau ngày khai giảng tại các cơ sở liên kết. Đây là thời gian kéo dài vài năm. Năm bẩy lớp, thậm chí hàng chục lớp, mỗi lớp có thể trên trăm học viên tại các cơ sở liên kết do một “cai đầu dài” quản lý. Gọi là “cai đầu dài” vì những người này đa phần không phải là giáo viên thực thụ và làm nhiệm vụ chủ yếu là thu các khoản tiền của học viên. Địa điểm học được thay đổi hàng ngày vì các cơ sở liên kết đều thiếu phòng học. Các thầy cô đại học từ Hà Nội về hay di chuyển từ một cơ sở khác đến, đi lại khó khăn nên bỏ lớp là chuyện thường xuyên. Chương trình học được các thầy cô cắt xén tối đa. Khi lên lớp thầy chỉ dạy qua loa, đại khái vài ngày là xong một môn học. Phương pháp dạy chủ yếu là đọc chính tả cho học viên chép lấy tài liệu phục vụ thi. Dù thầy dạy hay dở thế nào thì học viên cũng chấp nhận, không có ý kiến phản hồi. Họ chỉ cần điểm, không cần kiến thức. Tiền giờ của thầy bao giờ cũng được nhận đủ theo giấy báo giảng và kèm theo tiền bồi dưỡng do học viên “tự nguyện” đóng góp. Không phải tất cả học viên đều đang đi làm nhưng vì là lớp tại chức nên các thầy không yêu cầu cao. Học viên đi học như đi chơi, nếu có việc riêng thì có thể thuê học hoặc thuê thi một cách dễ dàng, điều quan trọng nhất là anh chị phải nộp “quỹ lớp” cho đầy đủ để cán bộ lớp chi tiêu. Khi thầy về dạy, lớp phải chăm sóc thầy chu đáo, cán bộ lớp phải mời thầy những món đặc sản của địa phương, khi thầy mệt thì đưa thầy đi tẩm quất cho lại sức và quan trọng nhất phải phong bì đưa thầy kha khá để thầy cho đáp án môn thi.
Đến kỳ thi tốt nghiệp thì lớp đã có đầy đủ kinh nghiệm nên đây là công việc nhỏ, mỗi học viên sẽ phải tự nguyện đóng góp một khoản kinh phí kha khá nữa là mọi chuyện sẽ tốt đẹp cả. Quá trình mua bán điểm lại diễn ra như khi thi đầu vào, cũng với phong bì nặng thì các thầy sẽ cho nội dung thi, đề thi mở hoặc đóng không quan trọng vì đáp án đã có sẵn. Với cách thi như vậy thì ngay cả với những học viên không nhớ đủ tên các môn học cũng đỗ tốt nghiệp. Câu chuyện không đỗ tốt nghiệp 100% với điểm cao mới là chuyện lạ.
Những hệ lụy
Có tấm bằng tại chức với chất lượng quá tệ nhưng cũng có một số người được hưởng lợi lớn, họ được tuyển dụng vào vị trí chủ chốt trong các cơ quan công quyền, được lên lương, được cất nhắc, bổ nhiệm thậm chí có người còn tiếp tục làm thạc sỹ, tiến sỹ?! Nhưng có rất nhiều con em dân lao động, nông dân nghèo mặc dù tốn khá nhiều tiền của để có được vài tấm bằng thuộc loại này mà tương lai vẫn mờ mịt vì kiến thức và kỹ năng chuyên môn không có.
Hệ tại chức được đào tạo như hiện nay gây nên những hệ lụy hết sức nghiêm trọng cho mọi mặt của đời sống xã hội.
Đạo đức lối sống của một đội ngũ đông đảo giáo viên xuống cấp, lạm quyền, đòi hỏi, hành học viên dẫn đến tệ nạn phong bì mà thực chất là tham nhũng và hối lộ càng ngày càng gia tăng.
Với mức thu nhập bình quân đầu người như Việt Nam hiện nay thì tổng chi phí cho một tấm bằng tại chức đối với người dân lao động là quá lớn, quá lãng phí.
Nguồn nhân lực được đào tạo từ hệ này quá kém về chất lượng.
Hệ tại chức đang nhuộm đen các hệ đào tạo khác: hàng loạt lớp được gọi là liên thông - nhập nhằng giữa chính quy và tại chức được mở ra tại các cơ sở liên kết đang được đào tạo một cách bát nháo theo kiểu tại chức như học hộ, thi hộ, gian lận thi cử, ... đang đánh lừa được khá nhiều con em nhân dân lao động.
Nền giáo dục phổ thông bị ảnh hưởng lớn do hàng nghìn giáo viên các cấp học được đào tạo từ hệ này mang theo tiêu cực trong khi học tại chức, dẫn đến nạn hối lộ, chạy lớp, chạy trường diễn ra ở hầu hết các tỉnh thành.
Hệ tại chức bị biến tướng như hôm nay là do chính những người làm tại chức gây nên
Nguyên nhân đầu tiên phải kể đến là do Bộ Giáo dục - Đào tạo đã giao quyền được liên kết mở lớp cho các trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh là nơi không đủ các điều kiện tối thiểu về cơ sở vật chất và con người cho việc đào tạo này. Bộ đã cho phép mở quá tràn lan các lớp này, thậm chí nhiều lớp mang tính đặc thù nghề nghiệp cao cũng cho phép mở ngoài trường đại học và Bộ đã thả nổi và buông lỏng hoàn toàn trong khâu giám sát và quản lý chất lượng.
Nguyên nhân thứ hai phải kể đến là các trường đại học và các cơ sở liên kết tại địa phương quá coi trọng nguồn lợi từ các lớp tại chức nên đã cùng nhau thương mại hóa tối đa việc mở lớp để tăng thu nhập, trong đó có nhiều nguồn thu bất chính bất chấp những quy định ở tất cả các khâu trong quá trình đào tạo của hệ này.
Một nguyên nhân nữa không thể không kể đến là việc nhiều cơ quan công quyền đang sử dụng những con người chỉ với tấm bằng tại chức như hiện nay đã làm cho nhiều người tìm cách mua nó bằng mọi giá không cần đến kiến thức và kỹ năng tương xứng với nó.
Vì thế: các địa phương khác hãy đồng thanh với Đà Nẵng nói không với tại chức!
TRẦN BẢO
__________
Đọc thêm bài: Khi Đà Nẵng nói không với văn bằng tại chức
