QUÂN MINH THẦN LƯƠNG

BÀI THƠ"QUÂN MINH THẦN LƯƠNG"

CỦA VUA LÊ THÁNH TÔNG

            Vua Lê Thánh Tông tức Lê Tư Thành 黎思誠(1442-1497) hoàng đế thứ năm nhà Hậu Lê, thường được dân nước Việt yêu thích, kính trọng đánh giá một trong những vị hoàng đế hay chữ, anh minh vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam. Đương thời ông sáng lập tao đàn Nhị Thập Bát Tú, tức hai mươi tám ngôi tinh tú (Hình thức như câu lạc bộ thơ thời nay) tập hợp những anh tài chữ nghĩa, thơ phú bậc nhất nước Nam thời bấy giờ, và làm chủ Nguyên Suý, các tiến sĩ Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận phó Nguyên Suý… Ngài chủ động xướng bài thơ君明臣良 "Quân Minh Thần Lương"(Vua sáng tôi hiền) để các vị trong tao đàn hoạ. Bài thơ ca ngợi triều đình Lê Thái Tổ(Lê Lợi), Lê Thái Tông (Lê Nguyên Long, bố Lê Thánh Tông) nối ngôi khi mới 11 tuổi(1433- 1442) Sách Đại Việt sử kí toàn thư nhận định về vua Lê Thái Tông như sau: "Vua thiên tư sáng suốt, nối vận thái bình; bên trong ức chế quyền thần, bên ngoài đánh dẹp Di Địch. Trọng đạo sùng nho, mở khoa thi chọn hiền sĩ; xử tù, xét án phần nhiều tha thứ khoan hồng. Cũng là bậc vua tài giỏi biết nối giữ cơ đồ. Song đam mê tửu sắc, đến nỗi thình lình băng ở bên ngoài cũng là tự mình chuốc lấy tai họa. Vua là bậc hùng tài đại lược, quyết đoán chủ động. Khi mới lên ngôi, nghiền ngẫm tìm phương trị nước, đặt chế độ, ban sách vở, chế tác lễ nhạc, sáng suốt trong chính sự, thận trọng việc hình ngục, mới có mấy năm mà điển chương văn vật rực rỡ đầy đủ, đất nước đã đổi thay tốt đẹp. Các nước Trảo Oa, Xiêm La, Tam Phật Tề^[8], Chiêm Thành, Mãn Lạt Gia vượt biển sang cống. Sau có tên bề tôi trốn tránh là Tông Lai chiêu tập bọn đi trốn làm phản, đặt niên hiệu ngụy là đứa thổ tù Nghiễm ở châu Thuận Mổi dựa vào Ai Lao dám gây biến loạn. Vua thân chỉ huy sáu quân đi giáng đòn trời phạt. Chỉ một tuần mà Tông Lai nộp đầu, hai lần mà tên Nghiễm bị bắt, thực xứng đáng là bậc vua anh hùng". Vua đi kiểm tra vùng Đông Bắc tổ quốc, về qua Côn Sơn - Kiếp Bạc ghé thăm Nguyễn Trãi, một cựu công thần lập quốc của Lê Lợi. Vua cho cung trung giáo tập Nguyễn Thị Lộ vợ yêu của Nguyễn Trãi theo hầu. Đêm nghỉ lại trại vải Lệ Chi Viên không may trúng phong băng hà, Ngài vừa tròn 20 tuổi, ở ngôi 9 năm. Bọn quyền thần liền vu cho Nguyễn Trãi mưu giết vua cướp ngôi, chúng bịa ra cái gọi là vụ án Lệ Chi Viên, cả nhà Nguyễn Trãi chịu án oan chu di tam tộc. Hai mươi năm sau(Năm 1462) vua Lê Thánh Tông lên ngôi báu người giải oan cho Nguyễn Trãi. Trong "Quân Minh Thần Lương" đề cập ca ngợi một số nhân vật như Vũ Mục đó là Lê Khôi tướng tài trung thành luôn hộ vệ vua Cao Đế Lê Lợi là chú ruột Lê Khôi. Mười anh em họ Trịnh đều hiển vinh vì có công thần Trịnh Khả cùng Nguyễn Trãi đưa mẹ con ông(Lê Thánh Tông) Ngô Thị Ngọc Giao đi trốn thành cộng. Năm ấy 1442 nước Việt rảy ra ba sự kiện lớn: 1- Vua Lê  Thái Tông(Lê nguyên Long) băng hà, triều đình biến loạn. 2- Nguyễn Trãi bị giết oan cả nhà. 3- Lê Thánh Tông ra đời. Hai Thân tức cha con Thân Nhân Trung, Thân Nhân Tín đều được rạng rỡ cân đai hưởng phúc lộc. Thân Nhân Trung người có công đầu viết bài kí khắc vào bia tiến sĩ năm Nhâm Tuất 1442 trong đó có câu 賢材國家之元氣，元氣盛則國強以隆，元氣餒則國勢弱以污(Hiền tài quốc gia chi nguyên khí, nguyên khí thịnh tắc quốc thế cường dĩ long, nguyên khí nỗi tắc quốc thế nhược dĩ ô. Nghĩa: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn". Nguyên khí rởm thì thế nước vong tất nhục (NĐT). Cháu hiếu tôn Hồng Đức(Lê Thánh Tông) kế nghiệp dài lâu như họ Cơ, nhà Chu 8 đời thịnh trị.

             Xin giới thiệu bài 君明臣良 "Quân Minh Thần Lương"(Vua sáng tôi hiễn) nguyên văn chữ Hán. Bản dịch thơ thể Lục Bát, Thất Ngôn Nguyễn Đào Trường.

君明臣良

高帝英雄蓋世名

文皇智勇撫盈成

抑齋心上光奎藻

武穆胸中列甲兵

十鄭弟兄聯貴顯

二申父子佩恩榮

孝孫洪德承丕緒

八百姬周樂治平

梨聖宗

Phiên âm:

"Quân Minh Thần Lương"

Cao Đế anh hùng cái thế danh

Văn Hoàng trí dũng phủ doanh thành

Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo

Vũ Mục hung trung liệt giáp binh

Thập Trịnh đệ huynh liên quý hiển

Nhị Thân phụ tử bội ân vinh

Hiếu Tôn Hồng Đức thừa phi tự

Bát bách Cơ Chu lạc trị bình.

Lê Thánh Tông

Nghĩa:

Thái Tổ anh hùng nổi danh một thời

Thái Tông trí dũng trùm khắp thiên hạ

Lòng cao thượng của Nguyễn Trãi làm văn chương thêm rực rỡ

Bụng trung thành của Lê Khôi khiến binh giáp càng cao quý.

Mười anh em họ Trịnh đều hưởng phú quý

Hai cha con họ Thân đều hưởng vinh hoa.

Cháu hiếu tôn Hồng Đức thừa kế cơ nghiệp

Như nhà Cơ Chu hưởng thái bình tám trăm năm.

Nguyên Đào Trường dịch thơ:

VUA SÁNG TÔI HIỀN

Anh hùng Cao Đế lừng danh

Văn Hoàng trí phủ doanh thành bốn phương

Ức Trai soi sáng văn chương

Giáp binh Vũ Mục phi thường bao phen

Hiển vinh mười Trịnh anh em

Hai Thân phú quý vua khen nức lòng

Cháu nay Hồng Đức nối dòng
Thái bình chia sẻ non sông chung tình

                                                      

THỂ THẤT NGÔN

Thái Tổ oai hùng dễ mấy ai

Văn Hoàng trí dũng phủ anh tài

Ức Trai khuê tảo soi lòng trẫm

Vũ Mục giáp binh bao vệ ngai

Mười Trịnh anh em đều phú quý

Hai Thân con bố rạng cân đai

Cháu nay Hồng Đức thừa cơ nghiệp
Giữ vững Cơ Chu đâu giám sai.