Tiến
trình dân chủ không thể đảo ngược và đất nước sẽ hài hòa. Đây là lời
khẳng định của Tổng thống Miến Điện với toàn thể thế giới vào ngày
27/09/2012 tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc trong một thông điệp vinh danh
công lao của nhà lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi. Ba hôm sau, Tổng
thống Thein Sein tuyên bố không loại trừ khả năng giải Nobel hòa bình
1991 lên làm Tổng thống. Theo giới phân tích, thành phần quân nhân yêu
nước xem dân chủ hóa là giải pháp cứu nước.
Tổng thống Miến Điện,Thein Sein tại Đại Hội Đồng LHQ 2012. REUTERS/Lucas Jackson
Lãnh
đạo đối lập Miến Điện Aung San Suu Kyi đã thực hiện một chuyến viếng
thăm đầy thành công rực rỡ tại Hoa Kỳ hồi cuối tháng 9. Bà nhận giải
thưởng Huy chương vàng của Quốc hội, phần thưởng cao quý nhất của Mỹ mà
một người dân sự có thể nhận được. Bà cũng được Tổng thống Obama tiếp
kiến tại Nhà Trắng. Cùng lúc đó, Tổng thống Miến Điện, Thein Sein, người
đã ban hành liên tục những biện pháp cải cách từ khi làm nguyên thủ
quốc gia vào tháng ba năm nay, đọc một bài diễn văn lịch sử tại diễn đàn
Liên Hiệp Quốc.
Tổng thống Miến Điện Thein Sein
đã dành những lời tốt đẹp nhất để vinh danh bà Aung San Suu Kyi – người
mà cách nay hai năm còn bị xem là kẻ thù của chế độ. Trong bài diễn văn
15 phút được truyền hình trực tiếp trên đài truyền hình nhà nước, ông
tuyên bố «với tư cách là một công dân Miến Điện, tôi thành thật chia vui
với bà Aung San Suu Kyi đã nhận được những vinh dự và lòng biết ơn về
những nỗ lực then chốt đóng góp vào tiến trình dân chủ».
Tổng
thống Miến Điện cam kết là sẽ xây dựng một «xã hội hài hòa» theo chuẩn
mực «quốc tế». Cũng từ diễn đàn Liên Hiệp Quốc, ông khẳng định «tiến
trình dân chủ không thể đảo ngược» và liệt kê những biện pháp cụ thể như
thả tù chính trị, hủy bỏ kiểm duyệt báo chí, tổ chức bầu cử quốc hội bổ
khuyết tháng 4/2012 một cách dân chủ, chấp nhận đa nguyên đa đảng để
dân chúng tham gia việc nước…
Ba ngày sau, trả
lời phỏng vấn đài truyền hình Anh BBC, Tổng thống Miến Điện tuyên bố sẽ
chấp nhận bà Aung San Suu Kyi làm Tổng thống nếu bà được dân bầu.
Tuy
nhiên ông nhấn mạnh là mọi tu chính Hiến pháp 2008 để lãnh đạo đối lập,
có chồng và con là người nước ngoài, ra tranh cử Tổng thống, phải do
Quốc hội quyết định. Vấn đề là hiện nay, 25% ghế nghị viện nằm trong tay
sĩ quan quân đội và Hiến pháp hiện hành do của chính quyền tiền nhiệm
soạn thảo quy định «quân đội có vai trò chính trị». Cựu Bộ trưởng Quốc
phòng Hla Ming từng tuyên bố là sẽ «giảm trọng lượng» quân nhân trong
quốc hội khi cần thiết.
Con đường dân chủ hóa
Miến Điện còn rất nhiều bất trắc. Cho đến nay, Hoa Kỳ không bao giờ đưa
ra những lời tuyên bố lạc quan mà ngược lại luôn giữ thái độ thận trọng,
đề phòng tình hình đảo ngược.
Vì theo nhận định
của giới tình báo phương Tây thì với vị trí địa lý và tài nguyên dồi
dào, Miến Điện là một thế cờ địa chiến lược cực kỳ quan trọng đối với
Trung Quốc. Bắc Kinh không thể để cho quốc gia Đông Nam Á này ngả theo
Ấn Độ hay Tây phương. Trung Quốc lệ thuộc vào Miến Điện từ khí đốt cho
đến thủy điện, từ kinh tế cho đến quốc phòng và đặc biệt là đầu cầu
triển khai hải quân trong Ấn Độ Dương.
Trong 20
năm qua, song song với công trình xây ống dẫn khí đốt xuyên qua Miến
Điện, từ vịnh Bangale đến tận Vân Nam, Bắc Kinh đã tiến hành kế hoạch
cài «đạo quân thứ năm» tại Miến Điện. Chỉ riêng tại thành phố Mandalay,
chiếc nôi của nền văn hóa Miến Điện, người Trung Quốc chiếm gần phân nửa
dân cư địa phương. Tiếng Miến Điện tuy còn là ngôn ngữ chính thức nhưng
tiếng quan thoại được sử dụng trong giao dịch thương mại.
Từ
thập niên 1990, Trung Quốc cũng là nguồn cung cấp vũ khí cho quân đội
Miến Điện. Ảnh hưởng nhân sự, kinh tế và quân sự đã làm cho dân chúng
Miến Điện rất bực bội và xem Trung Quốc là «thực dân xâm lược». Hàng
loạt vụ tấn công phá hoại ống dẫn khí đốt đã xảy ra trong tháng 5 năm
2010. Cũng trong bối cảnh này, dự án đập thủy điện Myitsone do thầu
Trung Quốc xây dựng trở thành mục tiêu bài Hoa của người dân địa phương.
Chính vì thế mà ngày 30/09/2011, tân Tổng thống Thein Sein tuyên bố
đình chỉ dự án để «tôn trọng ý dân».
Trong tầm
nhìn này, Jean-Bernard Pinatel, một chuyên gia tình báo Pháp nhận định:
sự kiện bà Aung San Suu Kyi vinh quang trở lại chính trường thể hiện
quyết tâm của một bộ phận quân nhân Miến Điện muốn lật qua trang sử độc
tài để thoát khỏi hiểm họa «thực dân» Trung Quốc.
Theo
phân tích của phóng viên Arnaud Dubus từ Bangkok, phe cải cách trong
chính quyền Thein Sein và đối lập đang hợp tác với nhau để dân chủ hóa
đất nước. Tiến trình này có nhiều tương đồng với những bước chuyển hóa
tại Indonesia.
RFI: Thân chào Arnaud
Dubus, từ khi Aung San Suu Kyi trở lại chính trường, nhà lãnh đạo đối
lập này có nhân uy tín quốc tế của mình tranh giành ảnh hưởng với Tổng
thống Miến Điện hay là hai bên hợp tác với nhau để phục vụ tiến trình
dân chủ hóa?
A. Dubus: Tổng thống
Thein Sein và lãnh đạo đối lập Aung San Suu Kyi hành xử một cách rõ ràng
bổ sung cho nhau. Chuyến viếng thăm Hoa Kỳ là một chứng minh cụ thể.
Khi bà Aung San Suu Kyi, trong bài diễn văn đầu tiên tại đất Mỹ, kêu gọi
Washington ngưng cấm vận triền miên Miến Điện chính là bà đã dọn đường
cho Tổng thống Thein Sein. Kế tiếp, mọi việc diễn ra như một bài hợp
tấu. Ngoại trưởng Hillary Clinton thông báo bỏ lệnh cấm nhập cảng hàng
hóa Miến Điện vào thị trường Hoa Kỳ, đây là biện pháp trừng phạt kinh tế
cuối cùng. Tiếp theo đó, Tổng thống Thein Sein đã có thể đọc bài diễn
văn tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc với nội dung tập trung vào thành quả
dân chủ hóa và ông được cử tọa nhiệt liệt hoan nghênh.
Nếu
so sánh chuyến viếng thăm Hoa Kỳ với những sự kiện nhân chuyến xuất
ngoại đầu tiên tại Thái Lan của bà Aung San Suu Kyi vào tháng 6 năm nay
thì sự phối hợp giữa bà và Tổng thống Thein Sein rất rõ rệt. Tại
Bangkok, chương trình của hai người «va chạm» nhau và Tổng thống Miến
Điện đã hủy bỏ chuyến đi của ông để không bị cuộc tiếp đón huy hoàng mà
Diễn đàn Kinh tế Thế giới dành cho nhà nữ đối lập làm lu mờ. Sau vụ này,
hai bên đã rút tỉa kinh nghiệm.
RFI:
Từ tháng Ba đến nay đã có hàng loạt biện pháp cải cách từ việc thả tù
chính trị, nới lỏng kiểm duyệt báo chí, đối lập vào quốc hội… Chúng ta
có thể biết một cách chính xác Miến Điện đang ở trong giai đoạn nào
trong tiến trình dân chủ?
A. Dubus:Tôi
nghĩ rằng chúng ta có thể so sánh tình hình Miến Điện với Indonesia sau
năm 1998. Sau 30 năm cai trị với bàn tay sắt, nhà độc tài Suharto bị
lật đổ. Trong ba năm đầu tiên sau biến cố lịch sử này, tính chất ù lì
của chế độ cũ vẫn đè nặng trong sinh hoạt chính trị. Ví dụ, quân đội vẫn
chiếm một số ghế cố định trong Quốc hội như tình trạng hiện nay ở Miến
Điện. Đảng Golkar, do Suharto thành lập vẫn tiếp tục áp đảo chính trường
nhờ vào bộ máy kinh tài khổng lồ. Giới tướng lãnh tiếp tục chi phối
chính trị.
Mãi đến khi bà Megawati
Sukarnoputri lên làm Tổng thống từ năm 2001 đến 2004 thì Indonesia mới
bắt đầu tiến trình dân chủ hóa thật sự và lúc đó quân đội mới rời chính
trường quay về doanh trại. Nhưng để tiến được tới giai đoạn này, thì
trước đó, tức là từ 1999 đến 2001, Tổng thống Abdurahma Wahid, bằng tinh
thần can đảm vượt bực, đã ép được quân đội chấp nhận thối lui.
Cũng
tương tự như vậy, chính quyền Thein Sein phải bắt đầu bằng những biện
pháp ít khó khăn nhất: như là thả tù chính trị, bỏ kiểm duyệt thông tin…
Nhưng giai đoạn khó nhất vẫn chưa được tiến hành. Giai đoạn này sẽ tiến
hành khi quyền lợi kinh tế và chính trị của giới quân sự bị đe dọa trực
tiếp. Điều đáng chú ý là trong diễn văn tại Liên Hiệp Quốc, ông Thein
Sein nhấn mạnh rằng quân đội vẫn còn vai trò chính trị.
Hiện
nay, chưa có cơ hội để tạo đối đầu trực tiếp giữa chính phủ và đối lập
vì vấn đề nhạy cảm nhất, kiểm soát quyền lực chính trị và kinh tế, chưa
được đề cập đến và sẽ không được đề cập trước bầu cử Quốc hội 2015. Giai
đoạn sau 2015 sẽ là thời kỳ đổi mới thật sự.
RFI: Quân đội có từ bỏ bớt quyền lợi kinh tế và quyền lực chính trị hay chưa?
A. Dubus: Về
mặt chính trị, như chúng ta đã biết, quân đội Miến Điện chiếm 1/4 ghế
đại biểu trong 2 viện Quốc hội và ở các nghị viện cấp vùng. Cũng ở cấp
vùng ảnh hưởng của các tư lệnh địa phương rất lớn; không một chuyện gì
mà không có sự đồng ý của họ. Tuy nhiên cũng cần phải tương đối hóa vấn
đề này, chẳng hạn như các sĩ quan trong nghị viện đã đóng một vai trò
khá tích cực trong chiều hướng dân chủ hóa và đã nhiều lần bỏ phiếu cùng
với đối lập.
Mới đây họ đã biểu quyết
cách chức một số thẩm phán của Viện Bảo Hiến. Dường như các quân nhân
trong nghị viện bầu theo một hướng. Các đại biểu mặc áo nhà binh rất
hăng hái tham gia các cuộc tranh luận. Quân nhân Miến Điện kiểm soát hầu
hết các lãnh vực kinh tế qua hai đại tập đoàn xí nghiệp quân đội và các
công ty "chân rết" của quân đội. Giới quân nhân thường sử dụng biện
pháp thô bạo để giành hợp đồng. Mới đây, tập đoàn Myanmar Holding
Economics của quân đội hợp tác đầu tư với một công ty Trung Quốc khai
thác mỏ đồng ở phía bắc Miến Điện. Quân đội đã dùng sức mạnh đuổi nông
dân ra khỏi làng mạc, đe dọa dân và đốt chùa chiền. Tuy nhiên, dân làng
cùng các tổ chức xã hội dân sự đã chống cự lại cùng với sự tiếp tay trợ
lực của báo chí khiến cho phe quân đội không thể muốn làm gì thì làm như
trước đây.
RFI: Anh vừa nói đến vai
trò của các xí nghiệp Trung Quốc. Là phóng viên nhiều năm trong khu vực,
anh có chia sẻ ý kiến cho rằng dân chủ hóa cũng là một giải pháp ngăn
chận ảnh hưởng Trung Quốc, ít ra là theo quan điểm của một bộ phận quân
nhân yêu nước?
A Dubus: Vấn đề này
khá phức tạp. Nhưng chúng ta có thể nói là phe «cứng rắn» trong guồng
máy nhà nước, nhất là trong tập đoàn quân sự cho đến khi rút lui vào đầu
năm 2011, đều có quan hệ mật thiết với Bắc kinh từ quyền lực chính trị
đến quyền lợi kinh tế. Chính thành phần này đã thiên vị các công ty
Trung Quốc nhất là trong bối cảnh cấm vận làm các công ty Mỹ đứng ngoài.
Ở miền bắc Miến Điện, giáp giới với Trung Quốc, người dân rất lo âu
trước tình hình càng ngày càng có đông người Trung Quốc sang lập nghiệp.
Nhiều khu phố ở Mandalay hoàn toàn thuộc di dân Trung Quốc mới từ Hoa
lục kéo qua. Khi chính phủ dân sự được thành lập, công việc đầu tiên của
Tổng thống Thein Sein là đình hoãn công trình xây đập thủy điện
Myitsone ở bang Kachin do Trung Quốc thầu và tài trợ và dường như không
báo trước cho Trung Quốc. Chuyện này đã làm nức lòng dân chúng địa
phương và góp phần làm đẹp hình ảnh của tân Tổng thống.
Từ nay, Miến Điện không còn là cánh cửa mở toang cho Trung Quốc như trong những năm 1998-2010.
Tuy
nhiên cũng phải lưu ý là nhiều dự án của Thái Lan cũng bị đình hoãn. Do
vậy, không thể kết luận một cách vội vã là có một phong trào chống
Trung Quốc trong nội bộ tập đoàn quân sự. Đúng hơn là quân đội có một
quyết tâm muốn Miến Điện quân bình quan hệ đối ngoại chẳng hạn như dành
thị phần rộng rãi hơn cho Tây phương.
RFI:
Miến Điện là quốc gia có nội chiến sắc tộc triền miên và dài nhất trên
thế giới. Nhiều sắc dân tranh đấu võ trang hàng nửa thế kỷ để đòi được
đối xử bình đẳng. Liệu tiến trình dân chủ hóa sẽ có tác động tích cực
đem lại hòa bình giửa 60% người Miến và 40% sắc dân thiểu số ?
A. Dubus: Điều
đáng chú ý là về lãnh vực sắc tộc thiểu số Tổng thống Thein Sein có vẻ
bỏ xa bà Aung San Suu Kyi một đoạn đường dài. Phần nói về số phận các
sắc dân thiểu số trong diễn văn tổng thống tại New York rất hay. Ông nói
rằng những thỏa thuận ngưng chiến đã ký với hàng chục tổ chức nổi dậy
không đủ, cần phải có hiệp định hoà bình, thỏa mãn những "nguyện vọng
chính trị" của dân thiểu số. Một cách gián tiếp, ông cho là phải tiến
tới một chế độ tự trị.
Từ xưa đến nay,
chưa bao giờ một lãnh đạo Miến Điện đưa ra một lập trường tiến bộ như
vậy đối với dân tộc thiểu số. Về hồ sơ người Rohingya theo đạo Hồi, bà
Aung San Suu Kyi nhiều lần bị chỉ trích vì quan điểm mơ hồ của bà. Lãnh
đạo đối lập chỉ tuyên bố chung chung là phải giải quyết trong khuôn khổ
nhà nước pháp trị. Trong khi đó thì Tổng thống Thein Sein tận tình tìm
giải pháp mặc dù ông đã một lần bị chỉ trích mạnh vì đề nghị cho sắc dân
theo đạo hồi này di cư sang một quốc gia khác .
Ít
ra là ông không 'nửa nạc nửa mỡ' vấn đề này thật tình thì rất phức tạp
vì người Hồi giáo ở bang Rakhine không phải là thuần nhất. Tuy là có một
phần đông định cư tại đây từ nhiều thế hệ nhưng phần khác là di dân mới
từ nơi khác nhập cư. Người Miến Điện thì lại lẫn lộn vàng thau.
Đây
là vấn đề quan trọng vì thật tình mà nói, đây là vấn đề cơ bản buộc
người dân Miến Điện phải chọn một "mô hình xã hội". Hoặc họ chọn một xã
hội tập quyền, trong đó sắc dân chiếm đa số áp đặt ý chí của mình và
đồng hóa các dân tộc ít người. Đây là mô hình xã hội gần giống Thái Lan.
Hay
là họ theo một mô hình xã hội tương đối tản quyền trong đó mỗi địa
phương có ít nhiều quyền tự trị về hành chánh và mỗi sắc dân có thể bảo
vệ văn hóa truyền thống của mình. Mô hình này gần giống với tổ chức xã
hội của Indonesia. Đây là lúc mà Miến Điện phải lựa chọn.
Nhưng
hiện tại họ có vẻ nghiêng về mô hình người Miến trước đã. Có lẽ cùng
cần nhắc lại là chính vấn đề "địa phương tự trị" đã gây ra hai cuộc nội
chiến, lần đầu xảy ra ngay sau khi độc lập vào cuối thập niên 1940 và
lần thứ nhì vào đầu thập niên 1960. Cũng vì viện lý do "toàn vẹn lãnh
thổ" mà quân đội đã đảo chính năm 1962. Biến cố này mở đường cho 50 năm
độc tài quân phiệt.
T.A.
Nguồn: Viet.rfi.fr
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét