· HAI QUYỂN TỪ ĐIỂN RẤT CÓ HẠI CHO TIẾNG VIỆT

Lê Mạnh Chiến                                                                

              VÀI LỜI CỦA TÁC GIẢ NHÂN VIỆC  ĐĂNG  BÀI  LÊN MẠNG INTERNET

        Bàì này được viết theo lời nhắn nhủ từ một biên tập viên của báo Người Đại biẻu Nhân dân (nay là báo Đại biểu  Nhân dân). Trước đó, tác giả đã viết bài  170 sai lầm trong mọt cuốn từ điển và đã gửi cho tạp chí  Thế Giới Mới để đăng nhiều kỳ, nhưng chỉ  mới đăng được 6 kỳ (từ số 582 ra ngày 26/4/2004 đến số 587 ra ngày 31/5/2004) với 67 ví dụ thì bị dừng lại. Tác giả đã đến Văn phòng đại diện của tạp chí  Thế Giới Mới ở Hà Nội để tìm hiẻu sự tình và được một biên tập viên ở đó cho biết, đại ý  như sau: “Bài này được độc giả hoan nghênh nhiệt liệt vì đã vạch rõ những cái sai nghiêm trọng trong hai cuốn tư điển. Tuy nhiên, dẫu chưa nêu rõ ai là tác giả của quyển  từ điển  có hại kia nhưng nhiều độc giả đã phát hiện ra GS Nguyễn Lân, mà như ông (LMC) đã biết, GS Nguyễn Lân được coi là  một ngôi sao của  ngành giáo dục Việt Nam, còn tạp chí Thế Giới Mới là cơ quan thuộc Bộ Giáo dục, cho nên, nếu “vạch áo cho người xem lưng” một cách kỹ quá thì cũng có phần “bất tiện”.  Nghe vậy, tác giả rất thông cảm và biết ơn tạp chí Thế Giứo Mới .  

           Dường  như  hiểu được khó khăn của tác giả trong việc công bố một bài “rất đáng  được phổ biến rộng rãi” nên vị biên tập viên đáng kính của báo ĐBND đã  nhắn tin qua nhà văn Vương Trí Nhàn và nhắc rằng, do chức năng và khuôn khổ của báo ĐBND, nên chỉ có  thể  đăng được bài ngắn mà thôi. Thế là tác giả phải gói ghém lại trong khoảng 4000 chữ, với 20 ví dụ về những lầm lỗi của GS Nguyễn Lân. Vì phải  đụng chạm với một ngôi sao trong làng từ điển tiếng Việt (được trao tặng Giải thưởng nhà nước năm 2001 về khoa học và công nghệ cho "Cụm công trình về giáo dục học từ điển tiếng Việt") nên tác giả phải ‘dè dặt”, bèn đặt tiêu đề là “Những quyển từ điển có rất nhiều sai lâm”. Trong khi đó, tác giả cũng gửi bài gần giống bài  này (lấy  những ví dụ khác) cho tạp chí  Nghiên cứu và Phát triển  với tiêu đề “Hai quyển từ điển có hại cho tiếng Việt” thì được BBT tạp chí này thêm một chữ “rất’” (trở thành “Hai quyển từ điển rất có  hại cho tiếng Việt”) và đăng ngay.  Tạp chí Văn hóa Nghện An số 56 (tháng 01/2005) cũng đăng bài  này với tiêu đề ấy.  Tác giả rất cảm ơn và  thấy đúng là phải đặt tiêu đề như  thế. Bởi vậy, ở đây, tác giả xin lấy tiêu đè  như tạp chí Nghiên cứu và Phát triển đã sửa chữa giùm.

            Cũng xin nói thêm về “số phận” của  bài này sau khi được đăng trong 2 số báo

Người Đại biểu Nhân dân  (số 67 và 68, ngày 27 và 29 tháng 4 năm 2005).

            Sau khi bài này được đăng trên báo Người Đại biểu Nhân dân  chừng hai tháng, nhân khi tác giả đến tòa soạn để nộp một bài khác (hình  như là bài “Chớ nên bịa đặt cứ liệu lịch sử”  nói về việc bịa đặt cứ liệu lịch sử trong sách Lịch sử Hà Tĩnh, nói rằng sách Đường thư đã ghi chép việc “Mai Thúc Loan từng làm phu gánh quả vải tươi sang kinh đô Trường An, mà tất cả các  nhà sử học hàng đầu, được gọi lả “tứ trụ” của giới sử học đều phạm phải) nên đã hỏi thăm về phản ứng đối với bài “Những quyển từ điển...” Tác giả được biết rằng, tình hình ở đây tuy giống  như ở tạp chí Thế Giới Mới  (bài báo được hoan nghênh) nhưng có hơi khác một chút xíu. Số là, ngay  trong  ngày 27/4/2005, nghĩa là khi bài báo  mới in được một nửa, GS Nguyễn Lân Dũng đã gọi điện thoại đến tòa soạn (vì ông là đại biểu Quốc hội, được phát báo đến  tận tay), cực lực phản đối việc đăng bài  này, với  lý do đại để nói rằng ”GS Nguyễn Lân là  một nhân vật nổi tiếng đã “thành danh”, sao dám làm mất uy tín của ông? Ban biên tập đã trả lời đại ý là: “Vì thấy bài  này viết rất chặt ché, có chứng cứ đầy đủ, rất có  trách nhiêm và rất bổ ích nên chúng tôi đăng. Còn  nếu đòng chí thấy có gì sai thì cứ viết bài  phê phán, chúng tôi sẽ đăng ngay”. Từ đó đến nay đã gần  8 năm trôi qua mà vẫn không thấy  GS Nguyễn Lân Dũng hoặc bất cứ ai vạch được điều gì sai trái của tác giả. Điều đó chứng tỏ rằng, những sai lầm nghiêm trọng của GS Nguyễn Lân mà tác giả Lê Mạnh Chiến đã phê phán là hoàn toàn chính xác, không thể bác bỏ. Sự im lặng của GS Nguyễn Lân Dũng và của những người mê tín GS Nguyễn Lân là bằng chứng hùng hồn nhất để khẳng định điều đó.

           Mặc dầu những người muốn phản đối bài báo này đều đành phải bó tay nhưng tác giả vẫn cảm thấy rất đáng buồn, bởi vì, tuy người ta vẫn luôn mồm nói câu “Giữ gìn sự trong sáng của tiéng Việt” nhưng báo Giáo dục và thời đại thì từ chối, không đăng bài nói về mối hại đối với tiếng Việt, Bộ Giáo dục thì coi như không có vấn đề gì xẩy ra. Đặc biệt, GS Nguyễn Lân Dũng, một đại biểu Quốc hội được tiếng là thẳng thắn, cương trực, vì dân, v.v. thì lại cực lực phản đối bài báo rất cần cho dân, sau đó, liên tục cho tái bản hai quyển từ điển rất có hại cho tiếng Việt mà vẫn không có ai lên tiếng. GS tiêu biẻu, được coi là  chuyên gia hàng đầu về tiếng Việt,  ngôi sao của  ngành giáo dục thì  như vậy, GS  Đại biẻu Quốc hội thì như vậy, Bộ Giáo dục thì như vậy, các trường đại học và cả một đội ngũ giáo sư đông đảo ... tất cả đều thờ ơ với số phận của tiéng Việt như vậy, thử  hỏi, làm sao mà nền giáo dục không “xuống cấp”, văn hóa không lụn bại, đạo đức không suy đồi? Tác giả tuy có quyền tự hào  nhưng vẫn mang trong mình một nỗi đau khôn nguôi.

Bao giờ nền giáo dục nước ta mới hồi sinh?

        Bài  này được viết đã lâu nhưng chưa hiện diện trên  mạng Intternet. Nhưng, nhận thấy  nó còn giữ nguyên ý nghĩa thời sự, tác giả mong được các blogger cho phổ biến tới đông đảo độc giả. Sau đây là bài mà  báo Người Đại biểu  Nhân dân  đã đăng ở số 67 và 68, ngày 27 và 29 tháng 4 năm 2005.

                                                          -------------------------

                                                                                                                                 

         Mùa thu năm 2003, thầy giáo về hưu H.H.Phúc ở Hà Tĩnh có đưa cho chúng  tôi xem một quyển từ điển giải nghĩa các từ Hán-Việt  dày hơn 860 trang, mà theo thầy thì nó rất tồi tệ, rất có hại cho người sử dụng vì nó có quá nhiều sai lầm nghiêm trọng. Thầy đề nghị chúng tôi đọc và phận tích, phê phán những chỗ sai để cảnh báo trước toàn xã hội về tai hại của nó. Chúng tôi liền mở ra xem, lướt qua vài chục tờ ở vần A thì giật mình khi thấy ở từ ác ôn, soạn giả giải thích rằng, ôn nghĩa là bệnh dịch. Thực ra, vốn là 惡 棍ác côn, do sự biến âm chút ít mà thành ra ác ôn. Chữ côn có nghĩa gốc là câí gậy và nghĩa mở rộng là kẻ hư hỏng; nó có mặt trong các từ du côn, côn đồ. Do đó, ác ôn  là kẻ hư hỏng, gây nhiều tội  ác. Lướt qua vài trang, gặp từ anh hùng thì thấy giải thích rằng, hùng nghĩa là loài thú khỏe nhất. Tuy từ điển này không ghi chữ Hán, nhưng qua cách giải thích như vậy thì ta biết rằng, soạn giả nghĩ đến chữ hùng (熊) nghĩa là con gấu. Nhưng, trong từ anh hùng 英雄thì hùng (雄) nghĩa là người có tài trí kiệt xuất. Cách giải thích các từ tố ôn và hùng như thế chứng tỏ rằng soạn giả không hề biết chữ Hán (mặc dầu có thể đã từng đi học chữ Hán, nhưng « chữ của  thầy đã trả  hết cho thầy » rồi), mà chỉ đem lời đoán mò để giảng giải các từ ngữ Hán-Việt, may ra thì đúng. Lật vội mấy trang nữa, liếc vào  từ đại sứ 大使, một từ rất quen thuộc, ta lại phải kinh ngạc vì ở từ này, chữ đại nghĩa là lớn (大) thì soạn giả lại giảng rằng đại nghĩa là thay thế (代).

Đọc thêm »