Đảng Cộng sản vẫn kiên định với lập trường của mình và nền kinh tế thì dậm chân tại chỗ.
Giữa
dòng xe cộ nhộn nhịp và buôn bán ồn ào của thủ đô Việt Nam, vô số các
băng rôn cổ vũ người dân "Mừng Đảng, Mừng Xuân". Nhưng hiện nay, người
Hà Nội chẳng có gì để mừng. Cách đây chưa lâu lắm, Việt nam là một hình
ảnh đẹp cho các nước đang phát triển. Bây giờ thì lại mang bộ dạng của
một đất nước tụt hậu tồi tệ.
Lạm
phát là mối quan tâm hàng đầu, năm ngoái lại vượt mức 20%, lần thứ hai
trong vòng ba năm qua (xem biểu đồ). Việt Nam hiện có chỉ số lạm phát
cao nhất châu Á, một sự thật mà cơ quan kiểm duyệt của chính phủ đã
nghiêm cấm các nhà báo trong nước loan tin. Hàng ngàn doanh nghiệp phá
sản, giá bất động sản tụt dốc. Ngân hàng và các doanh nghiệp quốc doanh
(DNQD) đang phải đối mặt với nợ xấu.
Sự
đảo chiều diễn ra một cách đột ngột. GDP của Việt Nam tăng lên hơn 8%
mỗi năm trong giai đoạn từ 2003 đến 2007, ở thời điểm đất nước thu hút
được cao trào đầu tư nước ngoài. Hiện Ngân hàng Thế giới đang dự đoán
mức tăng trưởng sẽ đạt trung bình 6% hàng năm cho giai đoạn 5 năm tính
đến cuối 2012. McKinsey, một hãng tư vấn, thì lại cho rằng trừ khi Việt
Nam tăng năng suất lao động lên 50%, còn không thì tốc độ tăng trưởng sẽ
giảm xuống dưới 5%. Mức tăng trưởng này quá thấp so với mục tiêu của
chính phủ là 7-8%. McKinsey lập luận, “Sự chênh lệch đó tưởng nhỏ, nhưng
thực sự không phải như thế.” Đến 2020, nền kinh tế của Việt Nam có thể
giảm xuống một phần ba so với nền kinh tế có mức tăng trưởng 7% mỗi năm.
Mọi
người, kể cả những nhà lãnh đạo Đảng cộng sản, đều đồng ý với nhau về
những nguyên nhân chính của sự trì trệ. Tình trạng hoạt động yếu kém,
tham nhũng và lãng phí của các DNQD, chiếm đến 40% tổng sản phẩm quốc
gia, đã kéo nền kinh tế đi xuống. Công thức lương rẻ, giá thành sản xuất
thấp không còn hữu hiệu như từng có. Các nước như Cambodia và
Bangladesh hiện nay đang qua mặt Việt Nam về giá sản xuất rẻ. Nhưng Việt
Nam lại thất bại trong việc nâng chuỗi giá trị lên để có những hoạt
động với quy mô có năng suất hơn và tạo ra hàng hóa công nghệ cao hơn.
Tuy
nhiên, điều lấy làm thất vọng là nhận thức và hành động của các nhà
lãnh đạo cộng sản dường như là một cặp phạm trù trái ngược nhau. Một số
nhân vật lạc quan đã hy vọng sẽ có những thay đổi tại cuộc họp 3 ngày
của các quan chức cấp cao bộ chính trị diễn ra trong tháng trước. Nhưng
chẳng may, ngoài việc tự phê bình sâu sắc thì chẳng có gì khác. Tổng bí
thư Đảng, Nguyễn Phú Trọng đã thúc đẩy đảng cần phải cải tổ nếu muốn
tránh mối đe dọa sư tồn vong của đảng. Thế nhưng, mặc dầu bài diễn văn
của ông đã được đưa ra công luận, chuyện “vũ như cẩn” là phần nội dung
còn lại của cuộc họp vẫn diễn ra trong bí mật.
Việc
kêu gọi đảng cải tổ hoặc là chết chẳng có gì mới lạ. Ông Carl Theyer,
một chuyên viên nghiên cứu chính trị Việt Nam, Học viện Quân sự ở
Canberra nói rằng “Họ phát biểu như vậy đã 20 năm nay rồi”. Điều còn
thiếu, hiện nay cũng như trong quá khứ, đó là các kế hoạch chi tiết làm
thế nào để thực hiện cải tổ, như tái cấu trúc lại các công ty quốc doanh
cồng kềnh, tinh giản đầu từ công và cải thiện tính minh bạch. Chín vị
lãnh đạo cao cấp của Vinashins, một doanh nghiệp quốc doanh đóng tàu
ngập trong nợ nần, bị truy tố với tội danh là sai phạm trong quản lý
ngân sách quốc gia đã ra hầu tòa vào ngày 27 tháng Ba. Đó có lẽ là vụ án
nghiêm trọng nhất trong số các vụ tương tự trong mấy năm qua, thế nhưng
các chính trị gia, những người cổ xúy và cấp vốn để doanh nghiệp này
khuyếch trương hoành tráng, kể cả thủ tướng, gần như chẳng có ai có
trách nhiệm gì trong đó cả.
Ngay
cả nếu có một sự thay đổi tư duy nào đó từ trên cao, thì vẫn còn khó
khăn cho các nhà lãnh đạo áp dụng vào để thay đổi cả hệ thống. Quyền lực
ở Việt Nam bị phân tán nhiều hơn so với anh láng giềng Trung Quốc, và
lợi ích nhóm trong kinh doanh và chính trị là những rào cản lớn cho việc
thay đổi. Hơn nữa, trong khi Đảng CS Trung Quốc đã có những thành công
nhất định trong việc tự xây dựng lại chính mình như thành lập câu lạc bộ
thượng lưu có hệ thống cho những thành phần ưu tú, trong khi đó các
đồng chí của họ ở Việt Nam thì vẫn còn mắc kẹt ở quá khứ. Hào quang đạt
được bằng các chiến thắng quân sự cách đây hơn một thế hệ, hiện đang
phai nhòa trong ký ức xa xưa, và những lời tuyên bố của các nhà lãnh đạo
Việt Nam về năng lực kinh tế ngày càng khó thuyết phục.
.
Nguyên Đình - Dương Huyền dịch từ The Economist
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét